هدف من از نوشتن این پست، بررسی کپی رایت (حق انتشار) از دیدگاه قانونی و یا اخلاقی نیست. خوشبختانه در این موارد قبلا پست‌ها و مقالات زیادی در سطح وب منتشر شده است. من میخوام اینجا کپی رایت رو از منظر “صرفیدن!” مورد بررسی قرار بدم. صرفیدن یعنی صرف داشتن یا سود دهی.

من اعتقاد دارم که انسان‌ها تا زمانی که کاری برای آن‌ها صرف نداشته باشه، اون رو انجام نخواهند داد و همچنین به طور برعکس اگر کاری برای اونا منفعت داشته باشه، حتی اگه قوانین بازدارنده در اون مورد وجود داشته باشه، نمی‌تونه جلوی خواست مردم رو بگیره. به عنوان مثال کودکان به مدرسه می‌روند ولی بسیاری از آنان چون فکر می‌کنند که درس خواندن برای آن‌ها سودی ندارد، با اینکه تحت فشار والدین و اولیای مدرسه هستند، ولی با این حال درس نمی‌خوانند!!

با توجه به مقدمه‌ی بالا به نظر من میشه کپی رایت رو از منظر صرف داشتن در 4 گروه مورد بررسی قرار داد:

۱.عدم صرفیدن کپی رایت برای استفاده کنندگان
چه کسی از اینکه بتونه تمام فیلم‌ها، بازی‌ها، نرم‌افزارها، ترانه‌ها و… رو به طور رایگان دریافت و استفاده کنه بدش میاد؟! کی بدش میاد که صرفا یه مقاله رو ترجمه کنه و با اسم خودش و بدون ذکر منبع منتشر کنه و در حالت خوشبینانه از فروشش پول در بیاره؟
این بدیهیه که همه‌ی آدم‌ها دوست دارن که هر چیزی رو با کمترین بها ممکن به دست بیارن. اگر قانون کپی رایت (یا تاکید اخلاقی جامعه نسبت به رعایت آن!) وجود نداشته باشد انسان‌ها به راحتی قادر به دریافت کلیه نیازهای خود به طور رایگان هستند و حتی می‌تونن از این راه پول در بیارن! (مثل ریختند مجموعه‌ی نرم‌افزاری چند هزار دلاری توی چند دیسک DVD تحت عناوین کینگ، لرد، گردو و…)
پس عدم رعایت کپی رایت فارغ از خوب یا بد بودنش می‌تونه از نظر اقتصادی مصرف کنندگان رو جلو بندازه! بدون رعایت کپی رایت امکان دسترسی به فیلم‌ها، کتاب‌ها و… راحت‌تر خواهد شد و در نتیجه سطح علمی، فرهنگی، هنری و… جامعه بالاتر خواهد رفت!

۲.صرفیدن کپی رایت برای استفاده کنندگان
رعایت کپی رایت حتی می‌تونه برای مصرف کنندگان هم به صرفه باشه و فقط مختص به تولید کنندگان نیست. در جامعه‌ای که کپی رایت در اون وجود داشته باشه تولید کنندگان سود بیشتری از تولید محتوا می‌برند. سود بیشتر از تولید محتوا برابره با ایجاد انگیزه برای تولید محصولاتی بهتر. در نتیجه وقتی با خرید محصولات اوریجینال از تولید کننده حمایت شود، میشه انتظار تولید محصولات بهتر در آینده را داشت و در نهایت این به نفع مصرف کننده نهایی و جامعه است.
پس رعایت کپی رایت فارغ از خوب یا بد بودنش می‌تونه از نظر اقتصادی تولید کنندگان رو جلو بندازه! با رعایت کپی رایت در آینده شاهد تولید فیلم‌ها، کتاب‌ها، و… بیشتری خواهیم بود و در نتیجه سطح علمی، فرهنگی، هنری و… جامعه بالاتر خواهد رفت!!

۳.صرفیدن کپی رایت برای تولید کنندگان
به نظر من صرفیدن کپی رایت برای تولید کنندگان معمولی ترین منظر چهار گانه‌ای هست که در این خصوص میشه بهش نگاه کرد. با اعمال قوانین کپی رایت تولید کننده خیالش از بابت کپی نشدن محصولاتش راحت هست. در نتیجه سودهی از فروش محصولاتش بیشتر است و در نتیجه میتونه با ذهنی آسوده به تولید محتوا بپردازد.
پس رعایت کپی رایت فارغ از خوب یا بد بودنش می‌تونه از نظر اقتصادی تولید کنندگان رو جلو بندازه! با رعایت کپی رایت در آینده شاهد تولید فیلم‌ها، کتاب‌ها، و… بیشتری خواهیم بود و در نتیجه سطح علمی، فرهنگی، هنری و… جامعه بالاتر خواهد رفت!!!

۴.عدم صرفیدن کپی رایت برای تولید کنندگان
مگه میشه که کپی رایت برای تولید کنندگان صرف نکنه؟! البته! فکر می‌کنید که چه چیزی بوده که باعث شده که سیستم عامل ویندوز از لحظه تولید و تاکنون تغریبا توی همه‌ جا باشه؟ بله دقیقا درست حدس میزنید! اگر بنا به رعایت کپی رایت ویندوز از طرف تمام استفاده کنندگان آن بود امروزه کمتر کسی در جهان و مخصوصا کشورهای در حال توسعه از این سیستم عامل استفاده میکرد و در نتیجه مایکروسافت بازار خود را در این مناطق از دست میداد و مثلا نمی‌تونست از محصولاتی دیگه مثل آفیس سوددهی داشته باشه. جمله‌ای معروف در قشر هکر وجود داره که میگه: “مایکروسافت همیشه کلید شکسه شدن ویندوز رو در دل خود ویندوز برای هکرها آماده میذاره!”
حتی اگر از بحث تولیدی (به مفهوم ساخت) هم خارج بشیم و وارد بحث‌های دیگه مثل هنر بشیم باز هم این قضیه وجود دارد. خواننده‌ای تازه کار رو در نظر بگیرید. مسلما اگر قوانین کپی رایت وجود داشته باشد هرگز آلبوم‌هایش فروش نخواهد رفت و مردم هرگز با وی آشنا نخواهند شد و در نتیجه بلیت‌های کنسرتش فروش نخواهند رفت!
پس عدم رعایت کپی رایت فارغ از خوب یا بد بودنش می‌تونه از نظر اقتصادی تولید کنندگان رو جلو بندازه! بدون رعایت کپی رایت امکان دسترسی به فیلم‌ها، کتاب‌ها و… راحت‌تر خواهد شد و در نتیجه شرکت‌ها می‌تونن محصولات و تولیداتشون رو فراگیر کنند!!!!

خب حالا همه این بحث‌ها و این همه تناقض که چی؟!
همونطوری که احتمالا متوجه شدید، مورد ۱ و ۴، و مورد ۲ و ۳ در حقیقت در یک دسته قرار دارند. در صورت رعایت کپی رایت از جانب مصرف کنندگان و تولید کنندگان در عین حال به طرفین سود می‌رسد. همچنین در صورت عدم رعایت کپی رایت باز هم به طرفین سود می‌رسد! (پس این همه بحث یعنی کشک؟!)
این همه بحث بیهوده نبوده. به طور معمول این تولیدکنندگان محتوا هستند که بازار رو کنترل می‌کنند. اون‌ها باید طوری بازار رو مدیریت کنند که چه با رعایت کپی رایت و چه بدون رعایت کپی رایت به سوددهی برسند. به نظر من هیچ قاعده‌ی مشخص و الزامی برای رعایت و یا عدم رعایت کپی رایت وجود نداره ولی یک چیز ایده آل برای من اینه که تولید کنندگان به سمتی برن که به طور مستقیم به فروش و تولید محصولات به دنبال سود دهی نباشند.
مثلا اگر نرم‌افزاری تولید می‌شود از طریق پشتیبانی و آموزش به دنبال سوددهی باشند. اگر آهنگی تولید می‌شود از طریق فروش بلیت در کنسرت‌ها، پوستر خواننده و… هزینه‌ها تامین شود. اگر فیلمی ساخته می‌شود با تبلیغات، فروش وسایل لوکیشن فیلم و… عوامل فیلم کسب درآمد کنند.
به نظر من برای نیل به ایده آل بالا باید مراحل زیادی طی بشه و شاید هیچ وقت هم بهش دستیابی پیدا نکنیم. پس در حال حاضر و در شرایط فعلی چاره چیه؟ چاره اینه که بیخود بهم گیر ندیم! شما نرم‌افزار و فیلم اروپایی و غربی رو دانلود کن و استفاده کن و مطمئن باش سازنده از شما ناراحت نمیشه! اصلا اون‌ها به داشتن بازار در این منطقه فکر هم نمی‌کنند! شما مطمئن باش مثلا اگر یک روزی خاورمیانه هم محصولی تولید کنه، اون‌ها دانلود میکنن و حالش رو میبرن!
در مورد محصولات داخلی هم، اگر از تولیدات (نرم‌افزار، فیلم، آهنگ، کتاب و…) استفاده کردی و باهاش حال کردی و دوست داشتی که در آینده باز هم نمونه‌هایی بهتر از اون رو ببینی برو یه نسخه اوریجینالش رو هم بخر! ولی اگه با محصول حال نکردی و دیگه هم دوست نداری که همچین چیزی تولید بشه، نه پولش رو بده و نه همچین چیزی بدی رو تکثیر کن و به دوستات بده، به هر حال خوب نیست که آدم چیزهای بد رو تکثیر کنه و به دیگران بده! 🙂